اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران امامان معصوم(علیهم السلام) بهویژه پس از شهادت امام حسن عسکری(علیه السلام)، آکنده از اختناق و فشار بیامان حاکمان عباسی بود. این شرایط به حدی رسید که امام زمان(عج) به اذن الله برای حفظ جان خویش و استمرار رسالت الهی، از نظرها غایب شوند. اما این غیبت به معنای رها کردن امت نبود. در دوران غیبت صغرا، ارتباط شیعیان با امام از طریق نواب خاص برقرار بود و هدایت جامعه از این مسیر ادامه یافت. با آغاز غیبت کبری، این وظیفه بر عهده «نواب عام» یعنی فقها و علمای ربانی نهاده شد. امام مهدی(عج) در توقیع شریف خطاب به اسحاق بن یعقوب تصریح کردند که در حوادث آینده باید به «راویان حدیث ما» رجوع کنید، آنان حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر آنان (۱). همچنین امام حسن عسکری(علیهالسلام) در روایت معروف خود ویژگیهای فقهایی را که شایسته تقلید و پیرویاند، بیان کرده و اطاعت از آنان را لازم دانستهاند (۲).
بر این اساس، مرجعیت دینی و ولایت فقیه در عصر غیبت کبری استمرار خط هدایت الهی است. مراجع تقلید و ولی فقیه نه از جانب خود، بلکه بهعنوان نمایندگان امام عصر(عج) عهدهدار تبیین دین و هدایت امتاند. در عصر معاصر، امام خمینی(ره) نمونه بارز نایب عام امام مهدی(عج) بود؛ فقیهی که با مهار نفس، تقوای الهی، شجاعت و اخلاص، پرچم اسلام را برافراشت و انقلاب اسلامی را بنیان نهاد. او در حقیقت با تکیه بر ولایت امام عصر(عج) توانست دین و شریعت را در سطح حکومت و جامعه احیا کند و الگویی جهانی از حکومت دینی ارائه دهد.
امام خمینی(ره) بارها تأکید میکردند که انقلاب اسلامی محدود به ایران نیست، بلکه نقطه آغاز نهضتی جهانی است که در نهایت به انقلاب حضرت مهدی(عج) متصل خواهد شد. ایشان تصریح داشتند که دولت اسلامی وظیفه دارد زندگی مردم را سامان دهد، اما این به معنای چشمپوشی از هدف نهایی، یعنی زمینهسازی برای حکومت جهانی اسلام، نیست (۳).
این سخن به روشنی جایگاه انقلاب اسلامی را در پیوند با غیبت کبری نشان میدهد:
۱. انقلاب امام خمینی آغازگر بیداری اسلامی در سطح منطقه و جهان بود و آثار آن امروز در کشورهای اسلامی قابل مشاهده است.
۲. این انقلاب بخشی از حرکت مهدوی است، نه حرکتی جدا یا موازی، چراکه بر اساس ولایت امام عصر(عج) شکل گرفت.
۳. دستاوردهای انقلاب اسلامی، از جمله احیای هویت دینی و مبارزه با طاغوت، همان اهدافی است که در اخبار و روایات درباره زمینهسازان ظهور مطرح شده است.
بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که ولایت فقیه در عصر غیبت، حلقه اتصال امت با امام عصر(عج) است و انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی نه حرکتی مقطعی، بلکه زمینهساز تحقق وعدههای الهی است. امروز نیز استمرار این خط، به معنای تداوم مسیر انتظار و آمادهسازی برای سپردن پرچم به دست صاحب اصلی آن است.
پینوشتها:
(۱). شیخ صدوق، کمالالدین و تمام النعمه، ج۲، ص۴۸۳.
(۲). حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۷، ص۱۳۱.
(۳). صحیفه امام، ج۲۱، ص۳۲۷.
نویسنده: احمد منصوری ماتک
