به گزارش روابط عمومی موسسه حق پژوهی، دکتر عباس جوارشکیان، استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی و رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد در نشست مجازی بررسی چالش های الهیاتی؛ زندگی پس از زندگی که شامگاه هشتم فروردین ماه برگزار شد، ابراز کرد: تجربیات نزدیک به مرگ که تجربیاتی بسیار قابل اعتماد، گسترده، متنوع و تکرارپذیر است، هیمنه ماده گرایانه و طبیعت گرایانه ملحدان را شکست.
وی با اشاره به سابقه چنین اتفاقاتی در زندگی بشر، از زندگی عارفانه بسیاری از علمای دین تا گزارشاتی که پیرامون خروج از بدن یا خلع روح داده اند، یاد کرد و گفت: امروز کارهای بسیار گسترده ای درباره تجربیات نزدیک به مرگ انجام شده و امروز منابع علمی موثقی وجود دارد؛ در سال 1975 دکتر ریموند مودی 50 تجربه افراد گوناگون را در کتاب مشهور زندگی پس زندگی به ثبت رساند او بررسی کرد که این گزارشات صرفا احوالات شخصی نیست بلکه ورای آن ها واقعیت هایی نهفته است. همچنین دکتر جفری لانگ در کتاب «خداوند در زندگی پس از مرگ» نیز بیش از 1600 تجربه ثبت کرده است.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد افزود: امروز انجمن های مطالعاتی و پژوهشی معتبری در سطح دنیا در زمینه تجربه های نزدیک به مرگ فعال هستند و در تارنمای اینترنتی آنها، چهار هزار تجربه به 23 زبان دنیا منتشر شده است.
جوارشکیان با بیان اینکه ایمان به غیب پایه و اساس باورهای ایمان به خدا، آخرت، حقیقت معنوی وجود انسان، ماوراءالطبیعت، ملکوت عالم هستی و… است، بنابراین برای انسان نقش تربیتی تاثیرگذار و نافذی دارد، ابراز کرد: براساس آمار صدا وسیمای جمهوری اسلامی، برنامه تلویزیونی «زندگی پس از زندگی» یکی از پربیننده ترین برنامه های دینی صداوسیما از ابتدای انقلاب تاکنون است که نشان دهنده نیاز و تعلق خاطر مردم به چنین مقولاتی می باشد.
وی با تأکید بر اینکه مطالعات علمی و دانشگاهی می تواند ابعاد تجربیات نزدیک به مرگ را بیشتر باز کند، گفت: گزارشات «زندگی پس از زندگی» باب گشوده ای برای تأملات هستی شناختی و فلسفی برای علاقه مندان است که می تواند مسائل و افق های جدیدی را به روی اندیشمندان حوزه فلسفه باز کند.
این استاد فلسفه و حکمت اسلامی درخصوص اعتبارسنجی این تجربیات اظهار کرد: اعتبارسنجی باور دینی گزارش هایی که در برنامه زندگی پس از زندگی مطرح می شود، از مهم ترین چالش ها است؛ اینکه تا چه حد معتبرند یا تا چه اندازه قابل تکیه برای هستی شناختی، انسان شناسی و معرفت شناسی است.
وی با بیان اینکه این چالش ها بعد علمی، فلسفی، عرفانی و دینی دارد، ادامه داد: بخشی از جامعه علمی معتقدند مشاهدات این افراد توهماتی ناشی از بی هوشی یا کم هوشی بیش نیست که واقعیت ندارد و تصاویر مشاهده شده برخاسته از سوابق ذهنی، تجربیات گذشته و آمال و آرزوهای شخص است اگر چه بخشی عده ای همدلانه این تجربیات را واقع نما می دانند و تا حدودی اعتبار علمی برای آنها قائل هستند.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به چالش های دینی این تجربیات تبیین کرد: تصاویر بعد از مرگ براساس آموزه های دینی، قرآن و آنچه در روایات نقل شده با آنچه در تجربیات این افراد نقل می شود، سازگاری ندارد و در این گزارشات به گونه ای دیگر بیان می شود و فرد متدین به آیات و روایات الهی مسلما آنها را معتبرتر از تجربیات اشخاص می داند چه بسا که ممکن است شخص در گزارشش دخل و تصرف کند.
گزارش ها خام و نیازمند تبیین است
دکتر جوارشکیان با بیان اینکه چالش دیگر بُعد اجتماعی است، به نقدهایی که به برنامه های آقای عباس موزون برخی وارد می کنند و آنها را زیرسوال می برند، اشاره و خاطرنشان کرد: در هر مسئله مورد توجه جامعه، مدعیان دروغینی هم پیدا می شود که برای ایجاد وجاهت و اعتبار، به طرز هوشمندانه ای داستان سرایی می‌کنند و مطالبی شبیه تصویر و دریافت های صاحبان واقعی تجربیات بیان می کنند که اگر احیانا این موضوع در جامعه رایج شود و خواب ها و رویاهای حجیت پیدا کند، توابع و آثار سوئی را به دنبال دارد.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد افزود: اگر این مدعیان دروغین از ناحیه خود و اطرافیان به عنوان شخصیت های مقدسی تلقی شوند، برای اجتماع آفت زا است زیرا شخصی که قداست و مصونیتی از گناه ندارد مرجعیت پیدا کند.
وی به برداشت های غلط از گزارش های خام صاحبان این تجربیات، اشاره و تأکید کرد: در چنین برنامه هایی فرد گزارش و برداشت خود را عرضه می کند، در حالی آن تجربیات نیاز به تفسیر، تبیین و بازاندیشی توسط کارشناسان و متخصصان معتبر دارد، چون گزارش خام هست امکان برداشت غلط هم از آن هست به خصوص اینکه مخاطبین یکدست و یک سطح نیستند.
وی با اشاره به اهمیت اعتبارسنجی این تجربیات، بر راستی آزمایی های دقیق و عالمانه برنامه زندگی پس از زندگی تأکید کرد و گفت: تک تک کسانی که مدعی چنین اتفاقاتی هستند، با بیش از 50 پارامتر و مولفه راستی آزمایی می شوند و از بین صدهانفر تنها سی نفر انتخاب می شوند که در سی شب ماه مبارک رمضان از تجربیات خود برای مردم بگویند.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: این چالش که چنین گزارش هایی تا چه حد واقع نمایی دارد، صرفا به این برنامه مربوط نمی شود بلکه مجموعه آثاری که در اقصی نقاط دنیا در این زمینه تولید می شود یا کتاب هایی که به چاپ می رسد، با این چالش مواجه هستند.
بگوییم؛ تجربیات بیرون از بدن
جوارشکیان مطرح کرد: تعبیر «تجربیات نزدیک به مرگ» تا حدی راهزن هست بنده معتقدم بهتر است از آنها با عبارت «تجربیات بیرون از بدن» یاد کنیم، چه بسا فرد به آن مرحله که ظاهرا از آن به «مرگ» یاد می کنیم، نرسیده باشد و از طرفی همه این تجربیات براثر حادثه و قطع تنفس یا متوقف شدن ضربان قلب روی نداده است گاهی در حالت کاملا نرمال و عادی است به طوری که یکی از رزمندگان در حال دویدن در فاصله دو گام، در کسری از ثانیه چنین اتفاقی برایش افتاده و تجربه ای عجیب داشته است.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد متذکر شد: براساس مطالعه موسسه نظرسنجی گالوپ آمریکا در سال 1982، پنج درصد بزرگسالان تجربه نزدیک به مرگ داشتند، قطعا در سراسر جهان میلیونها نفر این تجربه دارند و این مسئله مهمی است زیرا در موضوعات علمی، تکرارپذیری یک رکن اساسی است.
وی با بیان اینکه این تجربیات اختصاص به فرهنگ اسلامی، دینی و مذهبی ندارد، ابراز کرد: تجربیات نزدیک به مرگ از دیگر فرهنگ‌ها هم گزارش شده است و با اینکه اعتقادات، فرهنگ، باور، تجربیات گذشته ها و شخصیت متفاوت است، تجربیات دارای وجوه مشترکی است به طوری که تا 20 وجه اشتراک به ثبت رسانده اند.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: مرور زندگی، تونل و صداهای داخل تونل، فضاها، عالم انوار، محافظ های شخص همچنین تجربه گر احساس می کند یک یا دونفر او را هدایت کرده و با او همراهی می کنند که ورای شخصیت های فردی هر یک است.
جوارشکیان با تأکید براینکه قرائن خارجی و شواهدی که افراد گزارش می کنند و مورد تأیید اطرافیان، پزشک و پرستار هم هست، غیرقابل انکار است، ادامه داد: به خصوص اینکه فرد با هشیاری کامل و چندین برابر حالت عادی خبرها را می دهد در حالی که در ان زمان به ظاهر در پایین درجه هشیاری بوده است، همه این ها غیرقابل انکار است هرچند برخی معتقدند افراد به علت کاهش اکسیژن و خون رسانی به مغز دچار توهمات ذهنی می شوند.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد افزود: صرف نظر از شواهد که شبیه به توهم نیست، اساسا توهم دریافت های بی نظم، بی معنا و بی قاعده ای است که انسجام ندارد و اغتشاش فکری و ذهنی است اما گزارش های تجربه گران بسیار نظام مند و منسجم و منطقی است و سنخیتی با توهم و اغتشاش ذهنی ندارد.
جوارشکیان خاطرنشان کرد: به لحاظ علمی هم معتبر هستند چون هم تکرارپذیرند، هم بسیار گسترده اند و محدودیت فرهنگی ندارد به طور کلی به قدری شواهد و قرائن زیاد است که نمی توان تردید کرد البته گزارش ها هم بدون خطا نیست بنابراین علاوه بر اعتبارسنجی نیازمند تحلیل و تفسیر است.
وی با بیان ایکه اصول و مبانی فسلفی وجه دیگری است که اعتبار این تجربیات را تأیید می کند یعنی اگر مجهز به این معارف باشیم به راحتی اذعان به واقع نما بودن گزارشات تجربه گران می کنیم، اظهار کرد: برای کسی که با فلسفه و عرفان آشنا نباشد، حضور همزمان در چند مکان و چند زمان و شنیدن صداهای متعدد همزمان و به طور واضح قابل درک نیست، ولی از منظر فلسفی و عرفانی این مباحث قابل تبیین و تحلیل است و بسیاری از انکارها به دلیل نبود این شناخت است.
این استاد دانشگاه با تأکید براینکه این تجربیات بیشترین سازگاری را با تعالیم و آموزه های دینی دارد، خاطرنشان کرد: نکته قابل توجه در گزارشات تجربه گران دیدن اعمال و گذشته است که با آموزه های دینی ما سازگاری دارد؛ در آیات و روایات بسیاری از جمله سوره زلزال گفته می شود؛ مردم در قیامت برانگیخته می‌شوند تا اعمال خود را ببینند منتها تفاوت دیدن دنیا و آخرت در این است که در دنیا ظاهر اعمال و در آخرت ملکوت و حقیقت اعمال را می بینیم که بالاتر از ظاهر است و اگر باطن عمل نورانی باشد باعث آرامش فرد و اگر باطن عمل معصیت و تاریک باشد عذاب آور است.
وی به خلط دو مبحث مرگ و تجربیات نزدیک مرگ اشاره و تبیین کرد: براساس تعالیم دینی پدیده مرگ انقطاع کامل از دنیا است و اساسا برگشت امکان پذیر نیست که آغاز واقعیت و قطعی نهایی زندگی است اما این گزارش ها گذری و موقتی است که حتی برای خود افراد شگفت انگیز است، افزود: او تمام آنچه آنجا هست را تجربه نمی کند چنانکه گویی با سرعت و شتاب و حیرت از یک مسیری می گذرد بنابراین تصاویری که ارائه می‌دهد خیلی جسته و گریخته است.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد متذکر شد: تجربه گر یک برش و مقطعی از زندگی خود را مشاهده می کند بنابراین آنچه می بیند، نمی تواند معیاری برای سنجش نهایی اعمال و خوب یا بد بودن فرد باشد.
وی با اشاره به متفاوت بودن تجربه وجودی افراد اظهار کرد: هریک از افراد متناسب با شخصیت خود آن عالم را تجربه می کنند و دریافت هایشان متفاوت باهم است از این رو گزارش هایی که فرد می دهد از دریچه نگاه خاص او به دنیا است البته هر چه انسان شخصیت متعادل و متوازن و منطقی تری داشته باشد نگاه و گزارش او دقیق تر است.
در بخش پایانی نشست که به پرسش و پاسخ اختصاص دارد، شرکت کنندگان سوالات خود را مطرح کردند و استاد جوارشکیان به آنها پاسخ دادند.
گفتنی است، سلسله نشست‌های تخصصی بررسی فرق، ادیان و جریان‌های انحرافی با حضور اساتید مختلف، در شب‌های ماه مبارک رمضان از سوی موسسه فرق و ادیان حق پژوهی مشهد به صورت مجازی برگزار می‌شود.
